GÜNEŞ ENERJİSİ SANTRALİ TESİSLERİNDE YAPI RUHSATI
Ülkemizde yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesislerinden biri olan güneş enerjisi santrallerinin kurulu gücü 2019 yılı Eylül ayı sonu itibari ile lisanssız tesislerde 5.397,27 MW, lisanslı tesislerde 157,48 MW olarak gerçekleşti.
Son yıllarda güneş enerjisine dayalı elektrik üretim tesislerindeki hızlı artış doğal olarak beraberinde bazı sorunları da meydana getirdi. Yazımızda bu sorunlarından birisi olan ruhsat konusuna değineceğiz.
Öncelikle güneş enerjisi santralleri 3194 sayılı imar kanununda yer alan “Yapı; karada ve suda, daimi veya muvakkat, resmi ve hususi yeraltı ve yerüstü inşaatı ile bunların ilave, değişiklik ve tamirlerini içine alan sabit ve müteharrik tesislerdir.“ hükmü gereği birer yapı niteliğindedir. Burada Güneş Enerjisi Santrali (GES) tesislerinin bir bina olarak nitelendirilemeyeceği hususu imar kanununa göre net olmakla birlikte bazı belediyeler GES tesislerine ruhsat düzenlerken “Bina İnşaat Harcı“ adı altında harç almaktadır. Oysaki 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununda “Belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde yapılan her türlü bina inşaatı (ilave ve tadiller dahil), inşaat veya tadilat ruhsatının alınmasında Ek Madde 6’da yer alan tarifede gösterilen nispet ve hadlerde bina inşaat harcına tabidir.“ hükmü ile sadece bina inşaatlarında bu harcın alınacağı belirtilmiştir.
Anayasamızın 73. maddesin 3. fıkrasında yer alan “vergi, resim, harç ve benzeri yükümlülükler kanunla konulur, kaldırılır ve değiştirilir.” hükmü ile ifade olunan “verginin yasallığı ilkesi” ile Anayasa koyucu her çeşit mali yükümün kanunla konulmasını buyururken, keyfi ve takdiri uygulamaları önlemeyi amaçlamıştır.
Dolayısı ile GES tesisleri için ruhsat düzenlenirken “Bina İnşaat Harcı“ adı altında bir harç alınması Anayasaya, İmar Kanununa ve Belediye Gelirleri Kanuna aykırılık teşkil etmektedir. Bu hususa hem belediyelerin hem de yatırımcıların dikkat etmesi gerekir.
Yukarıda bahsettiğimiz hususu da dikkate alarak gelelim GES tesislerinde ruhsat alırken harçların nasıl hesaplanacağı sorusuna.
Ruhsat harçları hesaplanırken öncelikle yapının sınıfının belirlenmesi gerekiyor. Peki GES elektrik üretim tesisleri hangi yapı sınıfına giriyor derseniz işte burada da bir netlik söz konusu değil. GES tesisleri yazımızın başında da belirttiğimiz üzere son yıllarda hızlı bir artış göstedi. Bu sebeple de maalesef ki bu tesislere yönelik bir yapı sınıfı belirlenmemiş. Fakat Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Mesleki Hizmetler Genel Müdürlüğü’nün bu konuda ki bir görüşüne göre yapının herhangi bir yapı sınıfında yer almaması halinde benzer yapılara bakılması gerektiği belirtilmiş. Ayrıca yine Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Mesleki Hizmetler Genel Müdürlüğü’nün Ruhsata Tabi Alan Hesabı hakkındaki bir başka görüşünde “… fotovoltaik panellerin monte edildiği konstrüksiyon, temel ve taşıyıcı ayakları ile tesisatının dikkate alınmasının gerektiği, bu imalatların üzerine monte edilen elektrik üretim cihazı niteliğinde hücreleri içeren fotovoltaik panellerin sökülüp takılır bir cihaz olması nedeni ile inşaat maliyetine konu edilebilecek bir imalat olmadığı değerlendirilmektedir.“ ifadelerine yer verilmiştir.
Dolayısı ile büyük bir oranda sökülüp takılabilen yapıların bir araya gelerek oluşturduğu GES tesisleri 2-C sınıfına (Sanayi yapıları, tek katlı, bodrum, asma katı da olan prefabrik beton, betonarme ve çelik yapılar.) girebilir.
GES tesislerine bir yapı sınıfına tabi hale getirebildikten sonra ise önümüzdeki diğer bir belirsizlik ise ruhsata tabi alan hesabı. Bu konuda da bazı belediyeler olaya kendi açılarından bakarak yani en fazla harcı alacak şekilde, ruhsata tabi alan hesabında, güneş panellerini de hesaba dahil ediyorlar. Böylelikle ortaya inanılmaz rakamlar çıkıyor. Yukarıda da belirttiğim üzere bu konuda Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Mesleki Hizmetler Genel Müdürlüğü’nün Ruhsata Tabi Alan Hesabı hakkındaki görüşü panellerin sökülüp takılır bir cihaz olması nedeni ile inşaat maliyetine konu edilebilecek bir imalat olmadığı yönündedir.
Öte yandan bazı belediyeler Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Mesleki Hizmetler Genel Müdürlüğü’nün bu görüşünü dikkate almayarak yatırımcılara çok yüklü miktarda ceza kesmişler ve olay hukuki zemine taşınmıştır.
Hukuki zemine taşınan olaylarda yatırımcılar panellerinin GES tesislerinde bir sökülüp takılabilen bir makine ve teçhizat olarak değerlendirilmesi gerektiği bu durumun da kamu kurum ve kuruluşlarınca da kabul edildiği, ilgili kurumların izninin de alındığını savunmuşlardır.
Bir idare mahkemesinin verdiği kararda yer alan bilirkişi raporunda da “belirli aralıklarla yerleştirilen düşey taşıyıcı çelik kolanlar ile her iki doğrultuda yerleştirilen çelik kiriş elemanlar ve çaprazlardan oluşan sistem üzerine güneş enerjisi panellerinin oturduğu, bunların bir arada ve bir bütün olarak Güneş Enerjisi Santralini meydana getirdiği, güneş enerjisi panellerinin tek başına yapı olarak değerlendirilemeyeceği, bir nevi tesisat niteliğinde olduğu, ayrıca tekil temel üzerine monte edilen çelik sehpaların da sökülüp takılabilir nitelikte olmasının yapı olmadığı kanaatini güçlendirdiği, sürdürülebilir enerji üretimi için gerekli olan sökülüp takılabilen çelik sehpalar üzerine monte edilen güneş panellerinin İmar Kanunu ve ilgili yönetmelikler çerçevesinde ruhsat gerektiren yapı sınıfında olmadığı“ hususlarına yer verilmiştir.
Burada altını çizerek belirttiğim “ruhsat gerektiren yapı sınıfında olmadığı“ hususu sadece panelller için geçerlidir. Yani buradan GES tesislerini ruhsata tabi olmadığı gibi bir çıkarım yapamayız. GES tesisleri mutlaka ruhsatlandırılması gereken yapılardır.
Konumuza dönecek olursa yukarıda belirtilen bilirkişi raporunun da yer aldığı idare mahkemesi belediyenin panelleri de hesaplayarak kestiği cezayı dava konusu yapan yatırımcıyı haklı bularak davanın konusu işlemin iptaline karar vermiştir. Buna benzer birden fazla idare mahkemesi kararı bulunmaktadır.
Gelelim yatırımcıların ruhsat almadan ya da ilgili idarelerden “ruhsata tabi değildir“ şeklinde yazı alarak yaptığı GES tesislerinin durumuna.
3194 sayılı İmar Kanunun Yapı Ruhsatiyesi başlıklı 21. Maddesinde “Bu Kanunun kapsamına giren bütün yapılar için 26 ncı madde de belirtilen istisna dışında belediye veya valiliklerden (….) (1) yapı ruhsatiyesi alınması mecburidir.“ hükmü bulunmaktadır. 26. madde de belirtilen istisna ise Kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılacak veya yaptırılacak yapılardır. Burada da imar planlarında o maksada tahsis edilmiş olmak, plan ve mevzuata aykırı olmamak üzere mimari, statik, tesisat ve her türlü fenni mesuliyeti bu kamu kurum ve kuruluşlarınca üstlenilmesi ve mülkiyetin belgelenmesi kaydıyla avan projeye göre ruhsat verilir. Bu konuya daha sonra ayrıca değineceğim çünkü burası da Lisanslı Elektrik Üretim Tesislerini daha çok ilgilendirmekte.
Sonuç olarak imar kanunu gereği bir yapı olan GES tesisleri için ruhsat alınması yine imar kanunu gereği mecburidir. Burada ruhsatlandırılacak olan GES tesisi içinde yer alan bina niteliği taşıyan idari bina gibi trafo gibi yapıların ruhsatlandırılması önem arz etmektedir. Bazı GES tesislerinde taşıyıcı konstüriksiyonların ayaklarına beton dökülmekte olup şayet böyle bir yapı söz konusu ise de ruhsata tabi alan hesabında bu alanlarında hesaplanması gerekmektedir.
Yatırım ortamının iyileştirilmesi açısından tüm belediyelerde GES tesislerinin ruhsatlandırılmasına yönelik tek bir uygulama yapılması gerek yatırımcılar açısından gerekse belediyeler açısından önem arz etmektedir. Umarız önümüzdeki günlerde yetkililer bu konuda gerekli çalışmaları yaparak ortada olan bu belirsizliği kaldırırlar.
Saygılarımızla.
